Peki ya Lazlar ve Çerkesler neden isyan etmiyor?

Ön not: Aşağıdaki entry’i, Radikal Blog’da “Bir Çerkes’ten bir Kürt’e açık mektup” başlığıyla yayınlanan yazıya istinaden Ekşi Sözlük’teki tartışmalar üzerine yazmıştım. Daha sonra yine sözlük’te “peki ya lazlar ve çerkesler neden isyan etmiyor” başlığında da bu entry’i kullanarak sonuna da bir anekdotumu eklemiştim. Anekdota burada gerek olmadığından, ilk entry’i paylaşıyorum sadece.

Bunu bekliyordum. Bir gün Çerkes'in birinin çıkıp tarihle yüzleşmesini, asimilasyonu kabul ederek kimliğinden vazgeçmenin utancını yaşayacağını bekliyordum. Devamında ise önce Çerkesler tarafından linç edilmeye çalışılacağını da bekliyordum.

"Çerkeslerin yüzde birinin görüşleri", "Bir Çerkes olarak hassiktir diyorum" vs yorumlar şaşırtıcı değil. Mektubu yazan kişi de zaten bu boyutlara varmış asimilasyonu anlatmaya çalışmış. Cevap verenler, aslında hiç farkında olmadan desteklemiş arkadaşı.

Çerkeslerle ilgili araştırma yaparken, bir forum sitesinde iç acıtan bir yoruma denk gelmiştim. Sitede Çerkeslerin Türk olmadığını, diliyle, diniyle Türklükle ilgisi olmayan bir Slav ırkı oldukları anlatılıyor. Kimliğini arayan genç bir Çerkes de "Türklüğün bir alt kolu değil mi Çerkezlik?" diye soruyordu. Kimlik yitiminin, bilinç yitiminin geldiği noktaya bakar mısınız?

Çerkesler, tıpkı Lazlar gibi Kafkas topraklarında yaşayan ve paganizmden sonra Hristiyanlığı seçmiş bir halktır ve Türklükle uzak yakın ilgileri yoktur. Bir Rus ne kadar Türk’se, bir Afrikalı ne kadar Türk’se, bir Japon ne kadar Türk’se o kadar Türk’tür Çerkesler. Peki, buna rağmen nasıl olmuş da bu derece Türk milliyetçisi ve Müslüman olabilmişler?

Çerkeslerle Kürtleri, Lazlarla Kürtleri karşılaştırırken düşülen çok çok büyük bir yanılgı var: Toprağa bağlı milliyetçilikle kültüre bağlı milliyetçilik farklı refleksler gösterir. Kürtler, Çerkesler ve Lazlardan farklı olarak kendi topraklarında yaşıyorlar ve aidiyetleri tamamen toprakla, vatanla ilgili. Oysa Çerkesler de Lazlar da bu topraklara sürgün olarak "misafir" şeklinde gelmiş iki halk. Dolayısıyla Anadolu’ya bakışlarında "Bir zulümden kaçıp canımızı kurtardık ve yeni ev sahibimiz bize kapılarını açtı. Kendimizi onlara ispatlamalıyız. İyi bir misafir olduğumuzu göstermeliyiz" anlayışı var. "Kılıç dönmesi" diye bir tabir vardır. Dönmenin milliyetçiliği, kendini ispat çabasından ötürü çok daha sert olur. Müslümanlığı sonradan kabul eden Hristiyan asıllı Lazların bu kadar İslamcı olmasının temelinde de bu refleks yatar, Çerkeslerin ülkücü olmasının temelinde de.

Lazların ve Çerkeslerin Anadolu’da isyan etmemesinin temelinde de işte bu toprağa bağlı milliyetçilik ve kültüre bağlı milliyetçilik farkı yatıyor. Sürekli sorulur ya "Lazlar neden isyan etmiyor, Çerkesler neden isyan etmiyor?" diye, bundan işte. Zaten misafir (zorunlu misafir) geldikleri topraklarda hangi hakla neye isyan edecekler ki? Hâlihazırda "Başımızı sokacak, sığınacak bir yer bulmuşuz" diye canlarını korumaya çalışan bir halk, kendisine topraklarını açan bir devletin neyine hangi sebeple isyan edecek?

Milleti millet yapan temel öğe dil birliğidir. Çerkeslerin kendilerine has bir dili var ve Türkçeyle uzak yakın ilgisi yok. Bir Çerkes’in Rus olma ihtimali, Türk olma ihtimalinden milyon kat fazla. Durum buyken, kendini has Türk sanan bir Çerkes’in uğradığı asimilasyonun ve bilinç kaybının boyutlarını dehşet bir biçimde görebiliyoruz.

Bu tarz çıkışların hem Türklerde, hem de asimile olmuş Çerkeslerde büyük bir tepkiyle karşılanması da normal, travmatik tepkiler görmesi de normal. Zira ulus devlet oluşturmak adına tamamen yalana dolana dayalı, uydurma bir tarih yazarak yetiştirilen nesillerin, tarihi gerçeklerle yüzleşmesi o kadar kolay olmayacak. Bu yüzleşme sürecinde ilk tepki Çerkeslerden gelecek. Bunun bilimsel açıklaması için; (bkz: organizasyonel şartlanma)

Ulusalcı Türk arkadaşların korkusu ise, devletin yıllardır bizler üzerinde oluşturduğu paranoyadan kaynaklı "Aman bölünürüz haaaaa" manyaklığıdır. Yani Çerkeslerin ayrı bir halk olduğu ortaya çıkarsa bölünürüz, Lazların ayrı bir halk olduğu ortaya çıkarsa bölünürüz, falan filan. Eğer bir bölünme olacaksa bunun sebebi kimlik bilinci olmaz, devletin faşizmi olur sadece. Bunun da örneğini Kürtlerde bariz bir şekilde görüyoruz.

Velhasıl, bu toprakların halkları gerçek tarihleriyle yüzleşecek bir gün. Doksan beş yıllık yalan bir gün sona erecek. Bunca korkunun asıl sebebi de bu.

26 Ekim 2014 – Ekşi Sözlük